Phân tích bài thơ Ông Đồ của tác giả Vũ Đình Liên
Bài làm
Vũ Đình Liên – một nhà thơ sở hữu không nhiều các tác phẩm văn học nhưng chỉ với bài thơ “Ông đồ” như đã nâng vị thế của ông có tầm mới trong văn đàn thơ ca Việt Nam. Bài thơ “Ông Đồ” cũng đã thể hiện được ý thức giữ gìn bản sắc dân tộc, về những vẻ đẹp cũng như những giá trị của một thời quá vãn, một thời vang bóng, để ta cần một phút lắng lại lòng mình mà suy nghĩ thật sâu về quê hương, suy nghĩ về nguồn cội, về trách nhiệm của chính mình.
Bài thơ “Ông Đồ” được ra đời khi ông đồ đã trở thành cái di tích của một thời tàn. Khi đó thì Nho học đã bị thất sủng, người ta đua nhau chạy theo thời đại với chữ Pháp chữ Tây. Với hai đoạn đầu bài thơ, tác giả Vũ Đình Liên như đã giới thiệu những tháng ngày huy hoàng của ông đồ thông qua đoạn thơ:
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay.
Đoạn thơ trên đã miêu tả, lột tả được đây chính là khi mà chữ Nho được trọng vọng. Với những nét chữ Nho đẹp, vuông vắn trông lại vô cùng tươi tắn, mang chứa ở trong nó biết bao giá trị sâu rễ bền gốc của một thời kì văn hóa rực rỡ. Đáng nói hơn hình ảnh ông Đồ bằng tài hoa của mình được ngợi khen bởi bao nhiêu người yêu chữ. Qủa thực đối với một người nghệ sĩ còn gì chân quý hơn tấm lòng mến mộ của khách tứ phương cơ chứ. Thế nhưng chẳng có gì là vĩnh viễn cả, cứ theo dòng chảy của thời gian thì nó sẽ cuốn ddi tất cả những giá trị cho dù là tốt đẹp.
Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu…
Ông đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường không ai hay
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài giời mưa bụi bay.
Đoạn thơ trên đã miêu tả, nói về ông đồ rơi vào tình cảnh một nghệ sĩ hết công chúng, một cô gái hết nhan sắc.
Còn duyên kể đón người đưa
Hết duyên đi sớm về trưa một mình
Hình ảnh ông đồ vẫn ngồi đấy mà không ai hay cả, thế rồi dòng đời vội vã của những con người hiện đại lúc này đây cũng chỉ như một ốc đảo trơ trọi, cô đơn lạnh giá mà thôi. Chính cái hiện thực ngoài đời là thế và chỉ có thế mà thôi, đó là sự ế hàng. Hiện thực này đã tác động đến tác giả khiến cho ông nhận thấy được giấy nhạt phai nhạt dần đi, mực như sầu tủi hơn. Tất cả vật như nhuốm màu tâm trạng và được tác giả thổi vào đó là một linh hồn. Các hình ảnh giấy đỏ, mực, bụi bay như ám ảnh, cắt cứ vào lòng người đọc một xúc cảm khó nói thành lời được. Rồi hay nhất chính là thời tiết mua bụi bay. Dáng ông đồ như nhỏ bé hơn, tiều tụy hơn ngồi bên vệ đường. Tất cả như một cách thể hiện thời tàn. Cảnh mưa bụi khép lại đoạn thơ thật ảm đạm, lạnh mang sự buồn, vắng. Chỉ một thoáng bâng khuâng, khiến cho chúng ta cũng phải cúi đầu soi lại mình trong câu hỏi đầy da diết và nao lòng của người nghệ sĩ đó là đoạn thơ:
Năm nay đào lại nở
Không thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?
Hình ảnh ông đồ lúc này đây dường như cũng đã bị hất tung ra khỏi ngoài rìa xa hội. Mặc dù ông đồ cũng đã cố bám lấy xã hội hiện đại, nhưng những con người hiện đại chúng ta đã nhìn thấy sự cố sức của ông. Người ta đã thấy ông chới với, nhưng mọi người không ai làm gì, để đến bây giờ quay nhìn lại thì mới biết ông đã bị buông rơi tự bao giờ. Cái bóng dáng ông đồ lúc này đâu phải bóng dáng của một người, của một nghề mà lớn hơn đó chính là dáng dấp của cả một thời đại. Vũ Đình Liên như đã khéo léo thể hiện được cái bóng dáng kí ức của chính tâm hồn chúng ta. Cho đến bây giờ chúng ta dường như mới thấy luyến tiếc, nhưng quá muộn. Thế hệ chúng ta đã làm gì với một nét đẹp văn hóa của dân tộc? Tất cả như đã bị cuốn phăng đi có lẽ nào là cả chính mình trong xã hội nhỡn tiền. Cho đến ngày hôm nay ngoảnh đầu nhìn lại mỗi chúng ta không khỏi thảng thốt bỗng nhớ cái gọi là “ngày xưa”. Điều này như ẩn chứa tiếng nấc nghẹn của nhà thơ khi chứng kiến cảnh tượng ấy của văn hóa dân tộc. Hình ảnh những người muôn năm cũ giờ nơi đâu? Đó là một câu hỏi day dứt gợi bâng khuâng luyến nhớ.
Viết bài thơ ‘Ông đồ” chính ằng một nỗi niềm rất riêng và một lòng yêu văn hóa xứ sở thì tác giả Vũ Đình Liên đã gọi dậy trong tâm thức bạn đọc một nét đẹp văn hóa của một thời vang bóng. Bài thơ cứ như khắc khoải nhắc nhớ mỗi người hãy biết trân trọng, gìn giữ những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
Minh Tân
