Phân tích nhân vật Đăm Săn trong đoạn trích Chiến Thắng Mtao – Mxây
Bài làm
Từ lâu thì hình ảnh người anh hùng sử thi được xem là trọng tâm miêu tả của bức tranh hoành tráng. Một người anh hùng mang được tầm vóc lẫn chiến công của chàng dường như cũng lại bao trùm lên toàn bộ chiến công, toàn bộ thiên nhiên và xã hội Ê-đê nữa. Trong đoạn trích “Chiến thắng Mtao – Mxây” thì nhân vật Đăm Săn đã chiến thắng tù trưởng Mtao-Mxây, từ đó thì Đăm Săn đã trở thành người anh hùng giàu có, hùng mạnh nhất. Đây cũng là đoạn trích mà nhân vật Đăm Săn hùng dũng nhất, oai phong nhất và là niềm tự hào cho cộng đồng.
Khi mà Đăm Săm chiến thắng thì tôi tớ theo về như bầy cà tong, của cải đưa về cũng nhiều như ong đi chuyển nước, tất cả dường như cứ ngập tràn trong niềm vui. Người tù trưởng Đăm Săm đã cho toàn bộ tộc ăn mừng chiến thắng. Thế rồi cả tiếng tuyên bố mở hội dõng dạc vang vọng của chàng lúc này đây cũng đã khiến cho khắp rừng núi âm vang trong không khí háo hức, vui tươi nhất. Không khí vui tươi của cả cộng đồng người Ê-đê và người Ê-ga dường như cũng đã lại được tái hiện sinh động đầy sức sống. Ở trong xã hội đó thì đó là một nét đẹp vô cùng hoành tráng, lãng mạn của người anh hùng Đăm Săn.
Tất cả những nét đẹp của người anh hùng thể hiện trong đoạn trích “Chiến thắng Mtao – Mxây” này như vừa hoành tráng vừa lãng mạn tôn lên vẻ đẹp ngoại hình cũng như sức mạnh của người tù trưởng. Người đọc có thể nhận thấy được ở đây thì Đăm Săn chàng cũng đã được miêu tả với vẻ đẹp và sức mạnh của một vị thần. Có thể nói người Ê-đê, Ê-ga dường như cũng lại ca ngợi Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước. Những chi tiết miêu tả hình ảnh người anh hùng Đăm Săn cũng thật rõ ràng “Mình quấn chéo một tấm mền chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghêng ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như chim, bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc”. Chỉ với nghệ thuật miêu tả, so sánh gần gũi, cụ thể với nhiều chi tiết hết sức sinh động, đồng thời cũng lại được kết hợp với nghệ thuật trì hoãn sử thi, thêm với đó chính là cách nói phóng đại sử thi, người dân Tây Nguyên lúc này đây cũng đã biến người anh hùng của họ thành một vị thần. Mà vị thần này lại hội tụ được tất cả sức mạnh của núi rừng, của vũ trụ. Đăm Săn hiện lên với những gì mạnh mẽ nhất, đẹp nhất của thiên nhiên. Đăm Săn vốn ngang tàng từ bụng mẹ và cũng phải trải qua biết bao nhiêu cuộc chiến thì Đăm Săn đã lớn lên và trở thành chiến thần đẹp đẽ, là biểu tượng cho cộng đồng. Ở chàng có tất cả vẻ đẹp cũng như sức mạnh của thần linh thông qua trí tưởng tượng bay bổng kì diệu, thêm với đó chính là lòng mến yêu vô hạn của người Tây Nguyên. Thực sự ở chàng lại không chỉ có sức mạnh dũng mãnh chàng còn có vẻ đẹp lãng mạn biết bao với những lời kể “Chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa, đầu đội khăn nhiễu, vai mang mũ hoa, chàng ăn không biết no, uống không biết say, trò chuyện không biết chán”. Tất cả điều này đã gợi lên một vị anh hùng hòa đồng không hề phân biệt vị thế cao thấp, sang hèn. Tóm lại nhân vật Đăm Săn là biểu tượng cho hài hoà giữa cái đẹp dữ dội của núi rừng, vũ trụ gợi lại cái đẹp êm ả lãng mạn của tâm hồn người Tây Nguyên. Và người đọc có thể nhận thấy được cái đẹp ấy vừa có sự cao cả, kì vĩ của người anh hùng lại vừa có nét kì diệu, thêm với đó là thật đậm đà bản sắc Tây Nguyên.
Nhân vật Đăm Săn không chỉ hiện lên với vẻ đẹp của sức mạnh và hình thể, Đăm Săn ở đây lại còn hiện lên trong lễ ăn mừng. Có thể thấy được ở chàng thì vẻ đẹp của lòng tôn kính tổ tiên, thần linh thêm với đó chính là lòng hiếu khách, một tâm hồn thuỷ chung một sự phóng khoáng rộng rãi.
Rồi sau khi chiến thắng, Đăm Săn không quên sai tôi tớ làm lễ cảm tạ tổ tiên và thần linh đã tận tâm giúp cho chàng chiến thắng mà làm lễ: “Ơ các con, ơ các con, hãy đi lấy rượu bắt trâu, rượu năm ché, trâu bảy con để dâng thần, rượu bảy ché, lợn thiến bảy con cầu cho ta được bình yên vô sự, nạn khỏi tai qua, lớn lên như sông nước, cao lên như cây rừng, không còn ai bì kịp”. Có thể thấy được chính cách Đăm Săn sai tôi tớ sắm đồ lễ cúng tế như vậy đã chứng tỏ lòng thành kính sâu sắc với thần linh, tổ tiên của chàng. Đồng thời thông qua đây nó cũng chính là tiếng nói tín ngưỡng của cả cộng đồng dân tộc Ê-đê.
Tiếp đến là khi đã lễ tạ khấn thần linh, tổ tiên xong xuôi thì Đăm Săn đã mời tất cả anh em, bạn bè, tôi tớ ăn uống linh đình: “Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta, chúng ta sẽ mở tiệc ăn mừng năm mới…”. Với tiếng mời chào sang sảng giống như chính tấm lòng hào hiệp của chàng Đăm Săn. Đăm Săm cũng đã thiết đãi bạn bè, tiếp đãi dân làng bằng những vật chất đầy đủ sang trọng chính bằng niềm vui thân ái, khiến cho cả một vùng nhão ra như nước” và tất cả ai ai cũng vui tới mức “lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mai đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng, ếch nhái dưới gầm nhà, kì nhông ngoài bãi thì kêu inh ỏi suốt ngày đêm”. Tất cả những người bạn bè của chàng đông đúc: “Các cô gái đi lại vú đụng vú, các chàng trai đi lại ngực đụng ngực”. Tiệc tùng ăn mừng thật vui vì người dân Ê – đê lúc này đây có một vị thủ lĩnh anh hùng, quả cảm và thật hào hiệp như Đăm Săn.
Thông qua đoạn trích ta nhận thấy được chính với cách xây dựng hình tượng đẹp đẽ lớn lao của người anh hùng Đăm Săm ở trong không khí đông vui nhộn nhịp, sự lớn mạnh của cộng đồng là một đặc điểm nổi bật của sử thi Tây Nguyên. Lúc này đây thì người anh hùng sử thi được toàn thể cộng đồng suy tôn tuyệt đối, ai ai cũng mến yêu người anh hùng vì với họ người anh hùng chính là một biểu tượng quan trọng của ý thức dân tộc đẹp đẽ.
Minh Tân
